ગુજરાતમાં જન્મ-મરણના દાખલામાં નામ સુધારા અંગે નવા નિયમો જાહેર - Birth/Death Certificate Name Correction Rules 2025

જન્મ/મરણ પ્રમાણપત્રોમાં બાળકોના નામમાં જરૂરી સુધારાવ લાગૂ કરવા અંગે માર્ગદર્શન

તારીખ: (ડોક્યુમેન્ટ મુજબ) 25/11/2025
સંદર્ભ: Joint Director, RGI, New Delhi’s letter F.No.1/12/2018/VS (CRS)/208 dated 03/10/2025 અને રાજ્ય/રાજય પાલિકા દ્વારા પ્રગટિત માર્ગદર્શિકા.

Birth/Death Certificate Name Correction Rules 2025

સંક્ષિપ્ત પરિચય

આ માર્ગદર્શન ભારત સરકાર તથા રાજ્ય કૌન્સેલ દ્વારા જન્મ અને મરણ રજીસ્ટ્રેશનમાં બાળકોના નામ તેમજ માતા/પિતાનું નામ કેવી રીતે દાખલ કરવું તે અંગેના નિયમો અને સુધારાના નિયમો સ્પષ્ટ કરે છે. ખાસ કરીને બાયોલોજિકલ (જૈવિક) પિતાની ઓળખ, મધ્યનામ (Middle Name) અને માતાનું નામ અંદરની નોંધ વગેરે બાબતો અંગે સ્ફુષ્ટ સૂચના આપવામાં આવી છે.

ગુજરાત સરકાર દ્વારા જન્મ અને મરણ રજીસ્ટ્રેશન (CRS) માટે નવા Name Correction Guidelines જાહેર કરવામાં આવ્યા છે. આ એડવાઇઝરી માતા/પિતા/બાળકના નામમાં સુધારા, Middle Name, Last Name તેમજ Biological Father Name ઉમેરવા/દૂર કરવા અંગે સ્પષ્ટ ગાઈડલાઈન આપે છે.

---

નવા નિયમો કેમ લાવવામાં આવ્યા?

ગવર્મેન્ટને રોજબરોજ કરવામાં આવતા Name Change, Name Correction, Parent Name Update જેવા હજારો અરજીઓ મળતી હતી. જિલ્લા/નગરપાલિકા રજીસ્ટ્રાર ઓફિસોમાં અલગ-અલગ રીતે સુધારા કરવામાં આવતા હોવાથી રાજ્યવ્યાપી એકરૂપતા જરૂરી હતી. આથી Registrar General of India (RGI)ની માર્ગદર્શિકા આધારે ગુજરાત સરકાર દ્વારા સુધારેલ Advisory બહાર પાડવામાં આવી છે.

---

એડવાઇઝરીની સૌથી મહત્વપૂર્ણ બાબતો

1) Biological Father Name દાખલ/સુધારવા અંગે સ્પષ્ટ નિયમ

• બાળકના જન્મ પ્રમાણપત્રમાં Biological Father Name દાખલ કરવો હોય તો યોગ્ય પુરાવા જરૂરી રહેશે.
• Previously Father Name ન હોય તો યોગ્ય supporting documents સાથે ઉમેરવામાં આવશે.
• Father Name બદલવા Parent Declaration / Affidavit જરૂરી પડી શકે.

2) Mother Name સુધારવા/ઉમેરવા નવા નિયમ

• માતા નું નામ દાખલ ન થયું હોય તો તેને સરળ રીતે ઉમેરવાની મંજૂરી.
• Supporting Documents: Identity Proof, Affidavit, Hospital Record.

3) Middle Name & Last Name હવે Optional

• Middle Name દાખલ કરવું ફરજિયાત નહીં, Optional રહેશે.
• Last Name માટે પણ લવચીકતા.
• બાળકનું Middle Name માતા/પિતાના નામ સાથે Match કરવાનું બળજબરી નહીં.

4) Parents Both Present હોય તો સુધારો સરળ

બન્ને માતાપિતાની હાજરીમાં રજીસ્ટ્રાર દ્વારા સુધારો તરત જ કરી શકાય છે.

5) અલગ રહેણાંક અથવા તલાકના કેસમાં

• Separated/Divorced Parentsના કેસમાં Court Order / Legal Documents જરૂરી પડી શકે.
• બાળકના પાલક તરીકે નોંધાવવું હોય તો Guardian Documents જરૂરી.

6) Previously Issued Certificates ફરીથી Update

જો પહેલાંની એન્ટ્રી ખોટી હોય અને પુરાવા ઉપલબ્ધ હોય તો ફરીથી Entry Update કરી શકાય છે.

---

સ્ટેપ-બાય-સ્ટેપ: જન્મ/મરણ પ્રમાણપત્રમાં Name Correction કેવી રીતે કરવું?

1. સ્થાનિક રજીસ્ટ્રારનો સંપર્ક કરો – ગામ/નગરપાલિકા/જિલ્લા રજીસ્ટ્રાર.
2. જરૂરી દસ્તાવેજો તૈયાર કરો:
   • જન્મ/મરણ પ્રમાણપત્રની જૂની કોપી
   • Aadhaar Card of Parents
   • Hospital Record / Birth Proof
   • Affidavit (જરૂર મુજબ)
   • Court Order (જો વિવાદિત કેસ હોય)
3. સુધારાની અરજી ભરો – Local Registrar Office અથવા Online CRS Portal.
4. Verification – રજીસ્ટ્રાર દસ્તાવેજોની ચકાસણી કરશે.
5. Entry Update – મંજૂરી પછી એન્ટ્રી સિસ્ટમમાં Update કરી Issue કરવામાં આવશે.

---

ઓનલાઈન સેવા ઉપલબ્ધ છે?

હા, ઘણા જિલ્લામાં CRS Portal મારફતે Name Correction માટે Online Application Accept થાય છે.

• CRS – Civil Registration System
• Government of Gujarat Portal

---

મુખ્‍ય મુદ્દા — ટિપ્પણીઓના સારાંશ

ક્રમ	મુદ્દો	સરકારની સૂચના / ઠરાવ
1	બાળકના જન્મ પ્રમાણપત્રમાં બાયોલોજિકલ પિતાનું નામ	બાયોલોજિકલ (Biological) પિતાનું નામ જરૂરી હોય તો તેમાં દાખલ કરી શકાશે; જો પ્રમાણપત્રમાં પિતાનું નામ રજૂ ન હોય તો તે પછી સુધારા વિનંતી શક્ય છે.
2	માતાનો નામ દાખલ કરવાનું	જ્યારે માતાનું નામ પ્રમાણપત્રમાં સંપૂર્ણ રીતે દાખલ ન થાય તો જરૂરી દસ્તાવેજો/સહાયક ઘોષણા (affidavit) સાથે સુધારા કરી શકાય છે.
3	Middle Name અને Last Name	મધ્યનામ (Middle Name) દાખલ કરવું વિકલ્પ છે; તેમ છતાં, જરૂરીતા હોય તો માતા/પિતાનું નામ અલગ ખંડમાં પહોંચી વળતાની રીતથી દાખલ કરી શકાય છે.
4	માતાપિતા બંને સાથે હોય ત્યારે નામમાં સુધારો	જ્યારે બંને માતા અને પિતા હાજર હોય તથા બંનેનું લખાણ/સહી મળે તો લોકલ રજીસ્ટ્રાર દ્વારા સરળરૂપે સુધારાઓ કરી શકાશે.
5	કેસમાં ખાસ શરતો (ઉદાહરણ: જન્મ નોંધમાં ભૂલ)	હલ્કા તફાવત માટે સહાયક દાખલા (affidavit), ઓળખપત્ર અને સ્થિતિસHIB catch proof રજૂ કરવાથી સુધારા કરી શકાય છે; મોટાં સુધારા માટે કોર્ટ ઓર્ડર જરૂરી પડી શકે છે.

જન્મ/મરણ પ્રમાણપત્રમાં નામ કેવી રીતે સુધારશો — પગલું દરમ્યાન માર્ગદર્શિકા

1. સંપર્ક કરો: તમારા જિલ્લાની જ્‍યોદિત રજીસ્ટ્રાર ઓફિસ અથવા ગામ/તાલુકા/નગરપાલિકા ઓફિસમાં Firstly સંપર્ક કરો અને તપાસો કે કઈ કાર્યવાહી જરૂરી છે.
2. દસ્તાવેજો તૈયાર કરોઃ
   • મોડલ પત્ર/ફોર્મ (જિલ્લા રજીસ્ટ્રારથી ઉપલબ્ધ)
   • માતા અને પિતાના ઓળખપત્ર (Aadhaar, PAN, સરકાર દ્વારા જારી ID)
   • જરૂરી હોય તો માતા/પિતાની હાજરી તથા સહી
   • સ્વ-ઘોષણા (affidavit) જો વિનંતી પ્રમાણે માંગવામાં આવે
   • અન્ય સબૂત (હોસ્પિટલ સર્ટફિકેટ, જન્મ નોંધને આધારે અન્ય દસ્તાવેજ)
3. ફોર્મ ભરવું અને ફી: જરૂરી ફોર્મ ભરીને એસંકલન અથવા ઓનલાઇન પોર્ટલ દ્વારા અરજી કરો. રજીસ્ટ્રારના જણાવ્યા મુજબ ગુણાર્થ ફી લાગુ પડી શકે છે.
4. રજીસ્ટ્રાર તપાસ અને સુધારાનો અમલ: પુરાવા સબમિટ થયા બાદ રજીસ્ટ્રાર સમીક્ષા કરશે અને નિયમો મુજબ સુધારો કરી આપશે (કેલિબ્રેટેડ રેકોર્ડ અપડેટ).
5. નવી પ્રતિલિપિ મેળવવી: અપડેટ પછી સર્વિસ સેટ મુજબ નવા પ્રમાણપત્ર/પ્રમાણપત્રની છાપી/પ્રિન્ટ મેળવવી.

જુરૂરી દસ્તાવેજોની ચકાસણી (સંક્ષિપ્ત)

• માતા અને પિતાના ઓળખ પત્ર (Aadhaar/Passport/Driving Licence)
• હંગામી /હોસ્પિટલના જન્મ નોંધપત્ર
• અફીડેવિટ (જોકે સરપંચ/રજીસ્ટ્રારની ચલણ મુજબ નોટરી કરાવવું જરૂરી હોઈ શકે)
• પક્ષાઓની હાજરી/સહી જો જરૂરી હોય
• કોર્ટ ઓર્ડર (મોટા કે વિવાદિત સુધારા માટે)

મહત્વપૂર્ણ લિંક્સ

નીચેની લિંક્સ ઓફિશિયલ સેવા અને વધુ માહિતી માટે ઉપયોગી છે:

• Registrar General & Census Commissioner, India (RGI)
• Civil Registration System (CRS) — India
• Government of Gujarat — Official Portal
• Gujarat e-Governance / Local civic portals (જિલ્લા વિભાગ)

મહત્વપૂર્ણ લિંક્સ

• Birth & Death Registration (CRS)
• સમાચાર - ગુજરાત સમાચાર
• Gujarat Samachar Mobile App

---

સામાન્ય પ્રકારે પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQs)

પ્રશ્ન 1: શું મારું બાળકનું મધ્યનામ (Middle Name) આદર્શ તરીકે ઉમેરવું ફરજિયાત છે?

જવાબ: નહિ. Middle Name ઉમેરવું વૈકલ્પિક છે. જો જો જરૂર હોય અથવા પરિવારિક દસ્તાવેજો સાથે સુસંગતતા લાવવી હોય તો તમે માંગ કરી શકો છો.

પ્રશ્ન 2: માતાનું નામ પ્રમાણપત્રમાં દાખલ કરવું શક્ય નથી — તો શું કરવું?

જવાબ: માતાનું નામ દાખલ ન હોય તો રજીસ્ટ્રાર દ્વારા ઉપલબ્ધ નિયમો પ્રમાણે સબમિટ કરેલા પુરાવા/affidavit ના આધારે સુધારો શક્ય છે. હોય તો માતા/પિતા બંનેની હાજરી સરળ બનાવે છે.

પ્રશ્ન 3: પિતાનું નામ ભૂલથી ગાયબ છે — એને ઉમેરવા માટે કઈ પ્રક્રિયા છે?

જવાબ: સામાન્ય રીતે પિતાની ઓળખ દર્શાવવામાં આધારભૂત દસ્તાવેજો (Aadhaar, passport, હૉસ્પિટલ આધારિત પ્રમાણભૂત રિપોર્ટ) અને જરૂરી નિવેદન (affidavit) રજૂ કરવાથી રજીસ્ટ્રાર સુધારો કરી શકે છે. ક્યારેક વધુ ગંભીર વિવાદ હોય તો કોર્ટ ઓર્ડર જરૂરી પડી શકે છે.

પ્રશ્ન 4: શું ઓનલાઈન રજીસ્ટ્રશન/સુધારા શક્ય છે?

જવાબ: હા — ઘણા અને કેન્દ્ર્ય વ્યવસ્થાઓમાં CRS અથવા રાજ્યના e-Governance પોર્ટલ દ્વારા ઓનલાઇન અરજી તથા સ્ટેટસ ચેકની સુવિધા છે. સ્થાનિક રજીસ્ટ્રારની વેબસાઈટ તપાસો અથવા ઉપર આપેલી લિંકો પર જઈએ.

પ્રશ્ન 5: દસ્તાવેજો તત્કાલમાં ન હોય તો શું કરવું?

જવાબ: દસ્તાવેજો ઉપલબ્ધ કરાવવા માટે રજીસ્ટ્રાર પાસેથી માર્ગદર્શન લઈ લો. કેટલાક કેસોમાં સહાયક સર્ટિફિકેટ અથવા અલગ પ્રમાણભૂત દસ્તાવેજો સ્વીકારવામાં આવે છે અથવા સમય અર્પણ થાય છે.

FAQs – સામાન્ય પ્રશ્નો

1) શું Middle Name ફરજિયાત છે?

નહી. Advisory મુજબ Middle Name Optional છે.

2) Biological Father Name પછીથી ઉમેરી શકાય?

હા, યોગ્ય પુરાવા સાથે ઉમેરી શકાય છે.

3) Name Correction Online કરી શકાય?

ઘણા શહેરો/જિલ્લાઓમાં CRS Portal મારફતે Online Application મંજુર છે.

4) Court Order ક્યારે જરૂરી?

જ્યારે પિતાનું નામ બદલવું હોય અથવા વિવાદિત કેસ હોય ત્યારે.

5) પહેલાનું પ્રમાણપત્ર Replace થાય છે?

હા, સુધારો થયા પછી Updated Certificate આપવામાં આવે છે.

અંતિમ સલાહ અને સંપર્ક

જન્મ/મરણ પ્રમાણપત્ર જેવા નાગરિક દસ્તાવેજના સુધારા વખતે કાનૂની સચોટતા અનિવાર્ય છે. પ્રથમ પગલું: જરૂરિયાત મુજબ લોકલ રજીસ્ટ્રાર/જિલ્લા સચિવાલય સાથે સંપર્ક કરો. જો મામલો વિવાદિત હોય તો કાયદાકીય સલાહ લેવી શ્રેષ્ઠ રહેશે.

સંપર્ક સૂચન: તમારા નિકટમ જિલ્લા/તાલુકા સચિવાલય અથવા RGI/CRS પોર્ટલનો ઉપયોગ કરો.

આ લેખમાં આપેલ માહિતી સામાન્ય માર્ગદર્શિકા માટે છે તથ્ય અને નિયમો બદલાતી હોય શકે છે. વધુ સચોટ અને અપડેટ માહિતી માટે અધિકૃત સ્રોતની પૃષ્ઠો તપાસવી અનિવાર્ય છે.

---

નોટ: આ પોસ્ટ સરકાર દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલી Advisory પર આધારિત છે. સચોટ અને અપડેટ માહિતી માટે તમારા જિલ્લા રજીસ્ટ્રાર ઓફિસનો સંપર્ક કરવો.